El río Níxer ye un llargu ríu africanu, el principal de África Occidental. Naz en Guinea Conakry, travesando depués Malí, Níxer, Benín y Nixeria, onde desagua formando'l gran delta del Níxer nel golfu de Guinea. Tien un llargor de que lo convierte, por llargor, nel , namá superáu pol ríu Nilo y el río Congo. Drena tamién una gran cuenca de , la (superada pola del Nilo, el Congo y el llagu Chad).
Ye un ríu navegable hasta Bamako, lo que lo convierte na principal vía de comunicación, tresporte y comerciu ente los países de la zona. El so principal afluente ye'l ríu Benue. Nel so confluencia con otru de los sos afluentes, el Bani, nel centru de Malí, el Níxer encrúciase y forma un delta interior, una área pantanosa d'unes unidá|400|km}} de llargor. Nesta rexón atopen ciudaes como Mopti, Sévaré y Djenné.
Na Roma Antigua pensábase que'l ríu cercanu a Timbuktu yera una parte del ríu Nilo (y.g., Plinio, N.H. 5.44), una creencia siguida tamién por Ibn Battuta. A principios del sieglu XVII'l esploradores europeos pensaben que'l ríu fluyía escontra l'oeste desaguando nel ríu Senegal. El cursu real yera conocíu pa munchos de los habitantes de la zona, pero los occidentales solo establecieron el cursu del ríu nel sieglu XIX, siendo unu de los sos descriptores l'esplorador escocés Mungo Park.
En 1788 l'esplorador escocés Mungo Park ufiertóse como voluntariu a la African Association p'atopar les fontes del Níxer que constituyía unu de los enigmes xeográficos.
Mungo Park propunxo reemprender les esploraciones de Daniel Houghton, que fuera unviáu en 1790 p'afayar el cursu río Níxer y que morriera nel desiertu del Sáhara. Park partió'l 22 de mayu de 1795 escontra Gambia. El 21 de xunu de 1795 algamó la desaguada de Gambia y remontó el ríu hasta'l puestu comercial de Pisania (actual Karantaba). Aprendió'l dialectu local gracies al médicu del puestu y empezó el so periplu per eses tierres n'avientu de 1795. Travesó'l llechu del Senegal, visitó Moullé, Bondou y Kaarta, y foi deteníu y fechu prisioneru poles tribus musulmanes mientres cuatro meses, siendo tratáu como esclavu pol so líder Ali. Consiguió escapar pol desiertu, ensin casi nada pa beber o comer y dempués de tres selmanes de sufrimientos, llegó a la ciudá de Sego, onde a la fin pudo ver el ríu Níxer. Remontó 110 km de ríu, pero sintiéndose escosu y enfermu decidió volver a Segú. Informáu polos indíxenas, enterar de que la ciudá cayera en manos de Ali, el so antiguu carceleru. Decidió entós dirixise a la ciudá de Kamalia. Empezara la estación de les agües, y el viaxe fíxose más penosu entá que nel desiertu. Llegó escosáu a Kamalia y aldericóse dellos díes ente la vida y la muerte. Yá recuperáu, xunir a una caravana d'esclavos que reseguía la mariña. Seis meses dempués, yá nel Reinu Xuníu, publicó, con gran ésitu, el relatu del so viaxe.
En 1803, a pidimientu del gobiernu inglés, aceptó dirixir una nueva espedición al ríu Níxer. Partió'l 30 de xineru de 1805 escontra Gorea, y dempués escontra Bamako. Construyó un barcu pa remontar el Níxer. La enfermedá y les emboscaes de los indíxenas abrasaron la espedición (perdió a 33 de los sos compañeros). A pesar de les dificultaes, remontó 1600 km pol cursu del Níxer, enantes de ser atacáu polos Haussa. A puntu de ser vencíu, retirar escontra'l ríu onde s'afogó xuntu col restu de los sos compañeros en Busa (Nixeria). Un guía y un porteador supervivientes informaron del so tráxicu final.
El ríu Níxer naz cerca de los montes Llomba, na frontera ente Sierra Lleona y Guinea. Entama dirección nordeste al traviés de Guinea y el sur de Malí, onde baña les ciudaes de Bamako, Tombuctú y Gao. Trátase d'un ríu alóctono, esto ye, d'un ríu que les sos agües vienen de árees más lluvioses na cuenca cimera, y traviesa dempués rexones muncho más seques na cuenca media.
Ente KéMacina y Tombuctú, el ríu estender nuna vasta enllanada d'hinchente de casi na dómina de crecíes, no que se denomina'l Delta central del Níxer, onde'l so caudal amenórgase. Equí piérdese ente'l 25 y el 50% de les sos agües, principalmente al traviés de la evaporación. Na zona del delta atópase'l llagu Débo, el mayor de Malí, qu'en dómina de crecíes llega a les unidá|160|km²}}(y que foi declaráu sitiu RAMSAR)
De siguío, vira al sureste, cruciando la parte occidental de Níxer cola so capital Niamey. Sigue a lo llargo de la frontera Níxer-Benín y dempués entra en Nixeria, onde se vuelve cada vegada más al sur, hasta recibir pola esquierda en Lokoja al so principal afluente, el ríu Benue, que llega dende Camerún, y que-y fai doblar el so caudal. Finalmente forma un gran delta pantanosu enantes d'incorporase al Atlánticu en Port Harcourt, nel golfu de Guinea, dempués d'un llargu viaxe de 4.184|km}}.
A pesar de la so pequeña antropización, el ríu Níxer ye unu de los ríos (como'l Senegal) que fueron fuertemente desenvueltos dende la década de 1980, por cuenta de la creciente seca. Al traviés de la Autoridá de la Cuenca del Níxer (Autorité du Bassin du Niger, ABN), una organización pa la cooperación internacional ente los nueve países de la so cuenca, y la creación de la Oficina del Níxer (1932), el ríu constitúi un verdaderu apueste agrícola y tamién hidroeléctrica. El desenvolvimientu de les preses (la presa hidroeléctrica de Sélingué y la del llagu Kainji) tien agora la vocación d'abastecer a los países de la cuenca d'enerxía hidráulica) y de granu (riego de perímetru del arroz).
Los países miembros de l'Autoridá de la Cuenca del Níxer roblaron el 30 d'abril de 2008 en Niamey la Carta de l'agua de la cuenca del Níxer. Esti preséu xurídicu concierne al conxuntu de les actividaes consagraes a la conocencia, la gobernanza, la preservación, la protección, la movilización y usu de los recursos hídricos na cuenca» y aplícase al ríu Níxer, a los sos afluentes, subafluentes y defluentes.
En sentíu agües embaxo, el ríu baña les siguientes ciudaes: Bamako (la capital de Malí, con nel añu 2006), Kulikoró (), Segú (, hasta pasar Tombuctú hasta la curva del actual ríu y desaguaba nel llagu saláu de Juf, anguaño sumíu, cercanu a les mines de sal de Taodenni, ente que'l baxu Niger, denomináu polos nativos Quorra, empezaba nes montes de Ahaggar, cercanes a esi llagu y fluyía escontra'l sur en dirección al golfu de Guinea. Cuando'l Sahara ensugar en 4000-1000 enantes de Cristu, los dos ríos alteriaron los sos cursos y xuniéronse al traviés del procesu de captura fluvial y el llagu de Juf dexó de recibir la corriente fluvial, ensugóse.
El cursu del ríu puede estremase en cuatro secciones.
Ramal | Nome afluente | Desembocadura | Llargor (km) | Cuenca (km²) | Caudal (m³/s) | Países que traviesa | País | Entamu | ||||
I | - | Ríu Niantan | Río Níxer | Guinea | Guinea | Cursu Cimeru | ||||||
- | D | Ríu Mafou | Río Níxer | Guinea | ||||||||
- | D | Ríu Niandan | Río Níxer | 190 | 12 770 | 251 | Guinea | |||||
- | D | Ríu Milo | Río Níxer | 430 | 13 100 | 177 | Guinea | |||||
I | - | Ríu Tinkisso | Río Níxer | 268 | 18 700 | 181 | Guinea | |||||
- | D | Ríu Ié | Río Níxer | Guinea y Mali | Mali | |||||||
- | D | Ríu Sankarani | Río Níxer | 400 | 34 200 | 286 | Mariña de Marfil, Guinea y Mali | |||||
- | D | Ríu Bani-Bagoé | Río Níxer | 775 | 101 600 | 513 | Guinea | Mali | Delta interior | |||
- | - | - | Ríu Bagoé | Río Níxer | 350 | 33 430 | 170 | Mariña de Marfil y Mali | ||||
- | - | - | Ríu Banifing | Río Níxer | Mali | |||||||
- | D | Ríu Gorouol | Río Níxer | 465 | 46 000 | 9 | Burkina Faso y Níxer | Niger | Cursu Mediu | |||
- | D | Ríu Dargol | Río Níxer | Burkina Faso y Níxer | ||||||||
- | D | Ríu Sirba | Río Níxer | 350 | Burkina Faso y Níxer | |||||||
- | - | Ríu Goroubi | Río Níxer | 300 | 18 000 | 6 | Burkina Faso y Níxer | |||||
- | - | Ríu Diamangou | Río Níxer | |||||||||
- | D | Ríu Tapoa | Río Níxer | Burkina Faso y Níxer | ||||||||
- | D | Ríu Mekrou | Río Níxer | 410 | 10 500 | Burkina Faso, Níxer y Benín | Benín-Níxer | |||||
- | D | Ríu Alibori | Río Níxer | Benín | ||||||||
- | D | Ríu Sota | Río Níxer | 250 | 15 000 | 31 | Benín | |||||
I | - | Ríu Tondigamé Goulbi | Río Níxer | Níxer | Benín-Níxer-Nixeria | |||||||
I | - | Ríu Sokoto | Río Níxer | Nixeria | Nixeria | Cursu Baxu | ||||||
- | - | - | Ríu Zamfara | Ríu Sokoto | Nixeria | |||||||
- | - | - | Ríu Gulbin Ka | Ríu Sokoto | Nixeria | |||||||
I | - | Ríu Malendo | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
I | - | Ríu Kontagora | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
- | D | Ríu Eri | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
- | D | Ríu Moshi | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
I | - | Ríu Eku | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
- | D | Ríu Awuir | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
I | - | Ríu Kaduna | Río Níxer | 550 | Nixeria | |||||||
I | - | Ríu Gabko | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
I | - | Ríu Gurara | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
I | - | Ríu Benue | Río Níxer | 1370 | Nixeria y Camerún | |||||||
- | - | - | Ríu Katsina-Nala | Ríu Benue | Camerun, Nixeria | |||||||
- | - | - | Ríu Donga | Ríu Benue | 20 000 | 1800 | Nixeria | |||||
- | - | - | Ríu Taraba | Ríu Benue | Nixeria | |||||||
- | - | - | Ríu Gongola | Ríu Benue | 531 | 56 000 | 21-1 256 | Nixeria | ||||
- | - | - | Río Mayu Kébbi | Ríu Benue | 21 360 | Chad, Camerun, Nixeria | ||||||
I | - | Ríu Anambra | Río Níxer | Nixeria | ||||||||
- | - | Ríu Forcados (efluente) | Golfu de Guinea | 198 | Nixeria | |||||||
- | - | Ríu Nun (efluente) | Golfu de Guinea | 160 | Nixeria |